Lịch sử Đình Tân Ngãi

Ở khoảng giữa thế kỷ 18, trên bước đường mở cõi phương Nam, một nhóm lưu dân Việt đã chọn nơi đây để sinh cơ lập nghiệp. Sau nhiều năm ra sức khai hoang, họ lập nên hai làng là Tân Sơn và Vĩnh Tòng (đến giữa thế kỷ 19, thì sáp nhập thành làng Tân Ngãi ngày nay), rồi dựng đình thờ thần Thành hoàng Bổn cảnh vào khoảng năm 1836. Buổi đầu, đình được dựng lên đơn sơ bằng cây lá, trên một diện tích rộng 11.000, do ông Trịnh Đạo Thiện hiến cúng. Sau đó, đình bị hỏa hoạn.

Năm 1836, các ông là Đỗ Văn Sơn, Tô Văn Vận, Tô Văn Hiệp,...đã vận động dân làng xây dựng lại ngôi đình. Lần này đình được tái lập quy mô bằng gạch ngói, song vì nhiều nguyên nhân, mãi đến năm 1851 mới hoàn thành.

Ngày 19 tháng 11 năm Tự Đức thứ năm (1852), Thần hoàng đình Tân Ngãi được triều đình Huế cấp sắc là: Bổn cảnh Thành Hoàng chi Thần, kèm theo mỹ tự là: Quảng hậu, Chánh trực, Hựu thiện, Đôn ngưng chi Thần.

Từ năm 1914 đến năm 1918, vì trường làng bị hư hỏng, dãy nhà trù (nhà bếp) gồm 6 căn của đình biến thành trường học.

Năm 1945, đình Tân Ngãi là cơ sở hoạt động của tổ chức Thanh niên Tiền phong do ông Trần Chí Đề (Quản Đề) và ông Tô Văn Đạt làm thủ lĩnh.

Năm 1946, dãy nhà trù của đình bị quân Pháp càn vào tháo gỡ, lấy vật liệu xây cất chợ Trường An, mãi đến năm 1954 mới được hai ông là Trương Văn Thành (Đốc phủ Thành) và Phạm Văn Ngà (Hội đồng Ngà) đứng ra dựng lại.

Năm 1970, ông Dương Toàn Trung (Tám Tốt) cùng ông Trần Chí Đề vận động dân làng xây cất võ ca, để biểu diễn hát bội trong những kỳ lễ hội.

Năm 1976, hai bên sân khấu trong võ ca được sử dụng làm hai phòng học mẫu giáo.

Năm 1977, chính quyền xã Tân Ngãi trưng dụng toàn bộ ngôi đình làm cơ quan và kho lúa của Sở Lương thực tỉnh Cửu Long (nay là tỉnh Vĩnh Long), mãi đến ngày 10 tháng 4 năm 1990, mới giao trả lại cho nhân dân làm nơi thờ tự.

Từ đó đến nay đình Tân Ngãi đã trải qua các lần tu bổ: Dựng cổng Tam quan (1993), chống dột (1998), làm hàng rào và sửa võ ca (2001), thay 8 bộ cửa gỗ bằng cửa sắt (2004), cải tạo sân đình (2005), sửa sân khấu trong võ ca (2006), dựng bia đình thần Tân Ngãi (2011)...

Tổng diện tích đất đình hiện nay là 4.777,6, tổng diện tích xây dựng là 839,61, riêng ngôi đình chiếm 610,6[2].